صلح امام حسن (ع) با معاویه از دشوارترین حوادثی بود که بر ائمه معصومین پس از رحلت پیامبر اعظم (ص) از ناحیه «امت اسلامی» وارد شد. امام حسن (ع) بوسیله این صلح، با تحمل محنت طاقت‌فرسا به اهداف خود که «مراعات حکم خدا و قرآن و پیامبر و صلاح مسلمانان» [1] بود، نایل آمدند.
در جریان صلح، دوستداران حضرت (ع) عموماً دارای سه موضع بودند و هستند: دسته اول ایشان را به راحت‌طلبی و عافیت‌اندیشی متهم می‌کردند؛ دسته دوم از روی شور و احساس، آرزو می‌کردند که ای کاش ایشان از راه شهادت، زندگی می‌یافت و دسته سوم که جمع اندکی از مردم آن روزگار را شامل می‌شد، مطیع آن حضرت بودند.
دلایل صلح امام حسن (ع) به صورت مبسوط و مدلل در کتاب «صلح امام حسن (ع)، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» مرقوم است و در این مقال نمی‌گنجد اما به عنوان اصلی‌ترین دلایل می‌توان به چند مورد اشاره کرد:
- حفظ عقیده
- زنده نگه‌داشتن شیعیان، توجه به آینده جریان شیعی و جلوگیری از نابود شدن آن
- خیانت اکثریت یاران و نزدیکان
- آشکار کردن چهره معاویه برای مردم و زمینه‌سازی قیام عاشورا
البته در کنار این دلایل، مفاد عهدنامه را می‌توان به عنوان پیروزی امام حسن (ع) در صلح ذکر کرد. پس از صلح، معاویه به سرعت مفاد عهدنامه را زیر پا گذاشت و بدینوسیله رفته رفته گرد و غبار فتنه کنار زده شد. گرد و غبار فتنه‌ای که با روی کار آمدن یزید شرابخوار و میمون‌باز به کلی از بین رفت و باعث بیداری اسلامی گردید.
درسی که شیعیان از صلح امام مجتبی (ع) باید بیاموزند، این است که مخصوصا در زمان فتنه، در امر ولی خدا نباید تشکیک کرد و باید در صلح و جنگ بدون چون و چرا از ایشان تبعیت کرد. همیشه در تاریخ اسلام انسان‌هایی بوده و هستند که از رهبر خود پیشی گرفته و افراط کرده‌اند و دسته‌ای دیگر که بخاطر شک و شبهه‌ها عقب مانده‌اند. این دو دسته همواره باعث تضعیف جبهه اسلامی و موجب سوءاستفاده دشمنان اسلام از آن‌ها بوده‌اند.
همانطور که پس از انقلاب اسلامی ایران نیز افراد و گروه‌هایی وجود داشته و دارند که در زمانی که ولی فقیه با گفتار و کردار خود سعی بر شناساندن چهره واقعی منافقین به عموم مردم را دارند، ایشان را متهم به سازش می‌کنند و زمانی که چهره منافقین آشکار شده است و عزم بر اجرای احکام الهی است، ایشان را متهم به تندروی!
در دوره آخرالزمان و زمانی که فتنه‌ها سخت و شدیدتر خواهند شد باید تمام همت ما بر این باشد تا دشمن را حتی در لباس دوست بشناسیم. شناختی که بیش از همه نیاز به بصیرت دارد و بصیرتی که دارای سه ضلع است: «هوشمندی، شناخت دین خدا و تقوا.» [2]
پاورقی:
[1]- صلح امام حسن (ع)، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ؛ گفتار نخست. نویسنده: شیخ راضی آل یاسین؛ مترجم: سید علی حسینی خامنه‌ای
[2]- آیت الله محمدتقی مصباح یزدی؛ سخنرانی در جمع ناظران شورای نگهبان؛ ششم اسفند 1389
* این یادداشت را می‌توانید در نسیم آنلاین ببینید.
