پژوهشگروبلاگ شخصی قاسم صفایی نژاد

* این یادداشت به عنوان سرمقاله شماره 69 روزنامه سرخط منتشر شده است.

گفتمان عدالت، گفتمانی است که همه چیز جمهوری اسلامی است و بدون آن هیچ حرفی برای گفتن وجود نخواهد داشت. گفتمانی که ممکن است در شعار و حرف آسان باشد، اما در عمل بسیار سخت و طاقت‌فرسا است. مردم مسلمان ایران از همان شروع انقلاب اسلامی به این شعار دلبسته بودند و همواره برای اجرای آن تلاش می‌کنند؛ تلاشی که در مطالبه عدالت از مسئولین تا انتخاب‌های نمایندگان خود واضح و مبرهن است.

امروز و در این دوره انتخابات نیز مانند سال‌های گذشته نیاز به گفتمان عدالت بسیار شدید است. عدالت مانند برخی از ارزش‌ها، ارزش نسبی نیست. به عنوان نمونه، صلح‌طلبی ممکن است در جایی خوب باشد و در جایی خوب نباشد اما این در مورد عدالت مصداق ندارد؛ عدالت یک ارزش مطلق است.

برخی که روح و فکرشان این است که در کشور دنبال عدالت نرویم، اعتقاد دارند که اجرای عدالت یعنی توزیع فقر! در صورتی که اگر دنبال ثروت برویم، عدالت یعنی توزیع ثروت. دنبال ثروت رفتن بدون نگاه به عدالت همان چیزی می‌شود که امروز در کشورهای سرمایه‌داری شاهد آن هستیم و نتیجه آن جنبش 99 درصدی مردم خواهد شد.

البته نکته مهم این‌جا است که عدالت بدون عقلانیت و بدون معنویت ممکن است به ضد خود تبدیل شود. اگر بخواهیم عدالت را اجرا کنیم قطعا به عقلانیت احتیاج داریم. بدون عقلانیت ممکن است تصور کنیم چیزهایی عدالت است که در واقع عدالت نیست؛ ممکن است در زمان اجرای عدالت و اولویت بندی آن اشتباه کنیم. اما با عقلانیت و محاسبه می‌توان به اجرای عدالت امیدوار بود. البته در اینجا عقلانیت را نباید با محافظه‌کاری اشتباه گرفت. محافظه‌کار طرف‌دار وضع موجود است و از هر تحولی بیمناک ولی در مقابل عدالت عاقلانه به دنبال تحول برای اجرای بهتر عدالت است.

از سویی دیگر عدالت باید همراه معنویت و برای رضای خدا باشد؛ در این صورت است که می‌توان در مقابل دشمنان عدالت ایستاد. همانطور که عدالت بدون معنویت ممکن است به خطا رود یا ناقص بماند، معنویت بدون عدالت هم سودی ندارد. عابد و زاهد و دینداری که نمی‌تواند مقابل مستکبر بایستد کجا و معنویت کجا؟

نکته آخر اینکه اجرای عدالت فقط به حرف و شعار نمی‌شود. عدالت را باید در برنامه‌های گوناگون معنا کرد. عدالت را در تقویت پول ملی، مهار گرانی و تورم، کم کردن شکاف و فاصله بین دهک‌های بالا و پایین جامعه، مبارزه با فساد، عدالت قضایی، عدالت سیاسی و از این قبیل باید جست.