«چهل» عدد متبرک و مقدسی در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. عالمان و محدثان بسیاری در طول تاریخ اسلام اقدام به نگارش کتاب چهل حدیث کرده‌اند. اربعین حدیث حضرت امام خمینی نیز مجموعه‌ای دل انگیز و گران‌سنگ و آکنده از فواید گوناگون تفسیری، حدیثی، فلسفی، اخلاقی، اعتقادی و عرفانی است، که در 38 سالگی امام به رشته تحریر درآمده است. این کتاب در 800 صفحه منتشر شده است که بارها به چاپ‌های گوناگون رسیده است.
امام خمینی (ره) در این کتاب با انتخاب 40 حدیث که 33 حدیث ابتدایی آن مربوط به اخلاق اسلامی و 7 حدیث آخر در باب اعتقادات و کلام است، به بیان متن کامل حدیث و تفسیر آن می‌پردازند. این چهل حدیث به ترتیب عبارتند از:
1. جهاد با نفس 2. ریا 3. عجب 4. کبر 5. حسادت 6. حب دنیا 7. غضب 8. عصبیت 9. نفاق 10. هوای نفس و درازی آرزو 11. فطرت 12. تفکر 13. توکل 14. خوف و رجا 15. امتحان و آزمایش مومنان 16. صبر 17. توبه 18. ذکـر خدا 19. غیبت 20. اخلاص 21. شکر 22. کراهت از مرگ 23. اصناف جویندگان علم 24. اقسام علم 25. شک و وسواس 26. فضیلت علم 27. عبادت و حضور قلب 28. لقاءالله 29. وصایای رسول اکرم (ص) به امیر مومنان علیه السلام 30. اقسام قلوب 31. عدم معرفت حقیقی حق تعالی و رسول و ائمه علیهم السلام 32. یقین (و حرص و رضا) 33. ولایت و اعمال 34. مقام مومن نزد حق تعالی 35.معرفت اسماء حق و مسئله جبر و تفویض 36. صفات حق 37. معرفت خدا و رسول و اولی الامر 38. آفرینش آدم بر صورت خداوند 39. خیر و شر 40. تفسیر سوره توحید و آیات آغازین سوره حدید.
قبلا در این وبلاگ، 12 بند خواندنی از این کتاب را در بخش نقل قول گنجانده بودم که توصیه می‌کنم با خواندن آنها به خواندن کامل کتاب علاقه‌مند شوید. عناوین این 12 بند در زیر آمده است که می‌توانید برای خواندن آنها روی آن کلیک کنید:
- ستاریت حق مانع از غیور بودن او نیست
- بیچاره تو مشرکی!
- هزاران فرسنگ فاصله با رضای خدا
- کبر به مال و منال، پست‌ترین درجه کبر
- علامت عُجب
- گناه بهتر از عُجب است!
- شرمساری رسول الله؟!
- شیطان در قیامت طمع به رحمت حق کند!
- در جمیع احوال آزاد شو
- پلیدترین غیبت همراه با ریا است
- ضایع شدن عمل در آینده
- فضایل دانش
نسخه الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از اینجا و همچنین نسخه صوتی آن را از اینجا به صورت رایگان دریافت نمایید. همچنین می‌توانید نظر کاربران گودریدز را درباره این کتاب در اینجا ببینید.
ابوبصیر گفت از امام صادق علیه السلام در نسخه‌ای: امام باقر علیه السلام شنیدم که فرمود امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمود: ای دانشجو، دانش دارای فضایل فراوانی است. پس سر آن فروتنی، و چشم آن بیزاری از حسد، و گوش آن ادراک، و زبان آن راستگویی، و حافظه آن کاوش، و دل آن نیکخواهی، و خرد آن دریافتن چیزها و کارها، و دست آن بخشودن، و پای آن دیدار دانشمندان، و همت آن درستی، و حکمت آن پرهیزگاری، و جایگاه آن رستگاری، و جلودار آن تندرستی، و راهبر آن وفا، و جنگ افزارش نرم زبانی، و شمشیر آن خشنودی، و گمان آن مهربانی، و لشکر آن گفتگوی با دانشمندان، و دارایی آن ادب، و پس انداز آن دوری از گناهان، و توشه آن نیکی، و آب آن سازگاری و راهنمای آن هدایت الهی، و همراه آن دوستی نیکان است.
چهل حدیث، صفحه 393
نویسنده: امام خمینی (ره)
انسان تا آخر عمرش هیچگاه از شر شیطان و نفس مأمون نیست. گمان نکند که عملی را به جا آورد برای خدا و رضای مخلوق را در آن داخل نکرد، دیگر از شر نفس خبیث در آن محفوظ ماند، اگر مواظبت و مراقبت از آن ننماید، ممکن است نفس او را وادار کند به اظهار آن. و گاه شود که اظهار آن را به کنایه و اشاره نماید. مثلا نماز شب خود را بخواهد به چشم مردم بکشد، با حقه و سالوس از هوای خوب یا بد سحر و مناجات یا اذان مردم ذکری کند، و با مکاید خفیه نفس عمل خود را ضایع و از درجه اعتبار ساقط کند. انسان باید مثل طبیب و پرستار مهربان از حال خود مواظبت نماید، و مهار نفس سرکش را از دست ندهد که به مجرد غفلت مهار را بگسلاند و انسان را به خاک مذلت و هلاکت کشاند، و در هر حال به خدای تعالی پناه برد از شر شیطان و نفس اماره.
چهل حدیث، صفحه 330
نویسنده: امام خمینی (ره)
[شهید ثانی] فرماید: «از پلیدترین انواع غیبت، غیبتی است که بعض اشخاص که در صورت اهل علم و فهم هستند و اهل ریا هستند، می‌کنند. زیرا که آنها مقصود خود را می‌فهمانند به صورت اهل صلاح و تقوی. اینها غیبت می‌کنند و اظهار می‌کنند که ما از آن پرهیز می‌کنیم، ولی نمی‌دانند به واسطه نادانی و جهل خود که آنها جمع بین دو زشتی نموده‌اند، یکی ریا و یکی غیبت. و مثل این است کسی که ذکر شود پیش او انسانی، بگوید: الحمدلله که ما مبتلا به حب ریاست نیستیم. یا مثلا مبتلا به حب دنیا نیستیم. یا ما صفت کذایی را نداریم. یا بگوید نعوذ بالله از کمی حیا، یا از بی‌توفیقی. یا بگوید خداوند ما را حفظ کند از فلان عمل مثلا. بلکه گاهی مجرد حمد خدا غیبت است، اگر از آن غیبت کسی فهمیده شود، منتهی این غیبتی است که در صورت اهل صلاح واقع شده. این شخص خواسته که عیب کند غیر را به قسمی از کلام که مشتمل بر غیبت و ریا است، و دعوای خلاصی از عیب و مبرا بودن از آن است با آنکه واقع است در آن، بلکه بزرگتر از آن.»
چهل حدیث، صفحه 317
نویسنده: امام خمینی (ره)
ای بسا قدرتمندان و دارای سلطنت‌های ظاهره که از حریت و آزادی نفس و بزرگواری و بزرگ‌منشی بویی نبردند و بنده ذلیل و عبد مطیع نفس و هوی هستند، و بدین جهت از مخلوق ناچیز نیز تملق گویند. از حضرت علی بن الحسین، سلام الله علیهما، منقول است که فرمود در ضمن کلامی «همانا من عار دارم اینکه دنیا را خواهش کنم از آفریدگار آن، پس چگونه از مخلوقی مثل خود طلب کنم؟!» ای عزیز، تو اگر عار نداری از طلب دنیا، لااقل از مخلوق ضعیف که مثل خود تو است طلب مکن. بفهم که مخلوق را قدرتی نیست برای تعمیر دنیای تو. گیرم که با هزار منت و ذلت اراده او را جلب کردی، اراده او در ملک حق کارکن نیست و کسی را تصرفی در مملکت مالک الملوک نیست، پس این قدر برای این چند روزه دنیا و شهوات محدوده موقته از خلق بی‌همه‌چیز تملق مگو، و از خدای خود غافل مشو و حریت و آزادی خود را حفظ کن و قید عبودیت و اسارت را از گردن خود بردار و در جمیع احوال آزاد شو.
چهل حدیث، صفحه 257 و 258
نویسنده: امام خمینی (ره)